Bij een geneesmiddeltekort is een bepaald geregistreerd geneesmiddel (tijdelijk) niet of onvoldoende beschikbaar. De KNMP ziet een toename in de aantallen, duur en ernst van geneesmiddelentekorten. Bij kortdurende (minder dan 14 dagen) of regionale tekorten gaat het vaak om preferente middelen voor grote groepen patiënten.

Geneesmiddelentekorten komen steeds vaker voor. In 2017 waren 732 geneesmiddelen niet beschikbaar. In 2016 waren dit nog ruim 710 geneesmiddelen.

Zorgverzekeraars mogen via het preferentiebeleid per werkzame stof 1 geneesmiddel aanwijzen dat zij vergoeden. Als dit middel niet aanwezig is, mag de apotheker geen ander middel meegeven, tenzij de zorgverzekeraar hier toestemming voor geeft.

77% van de apothekers geeft aan dat patiënten regelmatig moeten terugkomen vanwege een leveringsprobleem met een preferent middel. Per maand moeten apothekers bij 580.000 voorschriften op zoek naar een alternatief.

In veel gevallen is een ander merk wel beschikbaar. De patiënt krijgt dan echter wel een andere verpakking, bijsluiter of een andere kleur medicatie. Dit is niet bevorderlijk voor de therapietrouw en kan leiden tot irritatie bij de patiënt.

Oorzaken geneesmiddelentekorten

Geneesmiddelen kunnen om verschillende redenen niet beschikbaar zijn.

Tijdelijke geneesmiddelentekorten

Tijdelijke geneesmiddelentekorten ontstaan vaak door productieproblemen of door een toegenomen vraag. Fabrikanten leveren steeds vaker net op tijd. De fabrikant heeft geen ruime voorraad meer van geneesmiddelen, omdat dit geld kost. Ook de groothandel beperkt de voorraden om geld te besparen. Wanneer een fabrikant op het laatste moment levert en zowel de fabrikant zelf als de groothandel geen voorraden meer heeft, zorgt een vertraging in de productie of het transport direct voor beschikbaarheidsproblemen.

Definitieve geneesmiddelentekorten

Als geneesmiddelen helemaal van de markt worden gehaald, is dit in 70% van de gevallen vanwege economische redenen. Simpele, relatief goedkope geneesmiddelen verdwijnen geregeld van de Nederlandse markt omdat de geneesmiddelprijzen hier zo laag zijn. Gecombineerd met het lage inwonertal en de lage geneesmiddelenconsumptie maken de lage prijzen Nederland tot een relatief oninteressant afzetgebied.

Gevolgen geneesmiddelentekorten voor patiënt en apotheker

Voor patiënten zijn geneesmiddelentekorten erg vervelend, omdat zij hierdoor terug moeten komen naar de apotheek of een ander middel moeten gebruiken. Apothekers zijn op hun beurt veel tijd kwijt aan zoeken naar oplossingen voor geneesmiddelentekorten, om zo de gevolgen voor de patiënt te beperken.

Patiënten ervaren steeds vaker problemen met geneesmiddelen die niet beschikbaar zijn. Ze moeten dan later terugkomen in de apotheek of een ander geneesmiddel gaan gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat 4 van de 10 patiënten van wie het geneesmiddel niet beschikbaar was, dit een probleem vond. Ook geven patiënten aan dat zij zich irriteren aan beschikbaarheidsproblemen en geneesmiddelen die niet op voorraad zijn. Overstappen op een ander middel is bovendien niet bevorderlijk voor de therapietrouw.

Opties apotheker bij geneesmiddeltekort

Een apotheker signaleert beschikbaarheidsproblemen vaak als eerste, omdat hij of zij een geneesmiddel niet kan bestellen. Om dit op te lossen is goed overleg tussen apotheker, voorschrijver en patiënt een voorwaarde.

Hierbij is er een aantal opties:

• Uitwijken naar hetzelfde geneesmiddel van een andere leverancier (substitutie).
• Een alternatief geneesmiddel voor dezelfde indicatie voorstellen (alternatief).
• Het geneesmiddel importeren uit een land waar het wel beschikbaar is.
• Het middel beschikbaar maken met een apotheekbereiding.

Apothekers zorgen met ‘kunst- en vliegwerk’ dat 99% van de problemen wordt opgelost. Hierdoor blijft de impact voor de patiënt in veel gevallen binnen de perken.

Oplossing zoeken tijdrovend en kostbaar

Het kost apothekers veel tijd om oplossingen te zoeken voor niet-beschikbare geneesmiddelen. Dit is tijd die zij niet op een andere manier kunnen besteden aan patiënten. Zo is ingeschat dat in Nederland voor 100 ziekenhuislocaties jaarlijks zo’n 20 fte nodig is om geneesmiddelentekorten op te vangen. Dit komt neer op een kostenpost van 1,5 tot 2 miljoen euro.

Bij geneesmiddelentekorten van preferente middelen gaat het vaak om grote groepen patiënten, waarvoor nu een grote inspanning moet worden gepleegd. De uitvoeringskosten hiervan worden geraamd op tientallen miljoenen euro’s aan uitvoeringskosten, waarbij uitvoeringskosten niet meer in verhouding staan tot het prijsvoordeel, omdat de prijzen van generieke geneesmiddelen over de hele linie fors zijn gedaald.

Bij beschikbaarheidsproblemen van niet-preferente middelen gaat het vaak om kleinere aantallen, maar vraagt een oplossing evengoed veel tijd. Het is dan minder vanzelfsprekend dat een andere fabrikant hetzelfde middel ook levert. Daarnaast zijn er vaak onduidelijkheden over aflevering van alternatieven en de vergoeding daarvan.

Bijbetalen?

Het komt geregeld voor dat een patiënt moet bijbetalen vanwege beschikbaarheidsproblemen. Bijvoorbeeld als het geneesmiddel moet worden geïmporteerd uit het buitenland. De zorgverzekeraar vergoedt de (meer)kosten dan niet. Ook komt het voor dat een alternatief geneesmiddel niet (volledig) vergoed wordt.

Informatie geneesmiddelentekorten voor patiënten

Om patiënten op de hoogte te brengen van deze problematiek is op Apotheek.nl het thema ‘Beschikbaarheid medicijnen: kom niet zonder te zitten’ gepubliceerd.

Bron: https://www.knmp.nl/patientenzorg/geneesmiddelen/geneesmiddelentekorten